Dolny Śląsk ze względu na ukształtowanie geologiczne jest największym rezerwuarem surowców skalnych w Polsce. To sprawia, że region stał się głównym dostarczycielem kruszyw budowlanych i drogowych dla wzrastającej liczby inwestycji w całej Polsce. Intensyfikacja procesu wydobycia spowodowała nasilenie ruchu transportowego, a tym samym degradację nawierzchni dróg oraz obniżenie bezpieczeństwa drogowego na Dolnym Śląsku. Wszystkie te czynniki, a zwłaszcza zwiększające się wydobycie surowców skalnych oraz postępujące niszczenie dróg, zwróciły uwagę Zarządu Województwa Dolnośląskiego, który zlecił przygotowanie analizy określającej wzajemne relacje wydobycia i transportu kruszyw pn. „Studium wydobycia i transportu surowców skalnych na Dolnym Śląsku”.
Ryc. 1. Lokalizacja miejsc eksploatacji złóż surowców skalnych i wód leczniczych na Dolnym Śląsku.
Jednym z głównych źródeł informacji wykorzystanych dla potrzeb opracowania studium była baza eksploatacji surowców skalnych w województwie dolnośląskim, prezentująca przestrzenny rozkład położenia złóż wraz z wielkością ich wydobycia. Informacje znajdujące się w bazie z wykorzystaniem funkcjonalności GIS pozwoliły, w połączeniu z innymi danymi, przeprowadzić wiele analiz przestrzennych na potrzeby opracowania studium. Wykonane analizy jednoznacznie wskazały, iż ze względu na ukształtowanie sieci kolejowej i rozmieszczenie obszarów eksploatacji surowców skalnych oraz w związku z dużym obciążeniem i degradacją dróg predystynowana do przejęcia transportu kruszyw jest kolej. Potwierdzeniem tym wyników była również analiza kosztów generowanych w trakcie użytkowania infrastruktury drogowej i kolejowej
Ryc. 2. Złoże Połom w gminie Wojcieszów, powiat złotoryjski; wydobycie wapieni jasnych, ciemnych dolomitów (Ortofotomapa, NMT, BDOT)
Bazę opracował Dział ds. Dolnośląskiego Systemu Informacji Przestrzennej Wydziału Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Lokalizacja obszarów i terenów górniczych wyznaczona została na podstawie koncesji na wydobycie, udzielanych przez marszałka województwa dolnośląskiego, zgodnie z ustawą z 9 czerwca 2011 r. ,,Prawo geologiczne i górnicze’’ (Dz.U. z 2011 r. Nr 163, poz. 981). Zawarty w każdej decyzji koncesyjnej wykaz współrzędnych precyzyjnie identyfikuje miejsce położenia obszaru i terenu górniczego złoża, na których prowadzone są prace związane z wydobyciem surowca. Dodatkowo, w bazie danych zapisane są informacje o numerach decyzji koncesyjnych, dacie ich wydania, okresie ważności, rodzaju wydobywanego surowca, miejscu oraz rocznej wielkości wydobycia.
Ryc. 3. Złoże Sulików w gminie Nowa Ruda, powiat kłodzki; wydobycie gabro (Ortofotomapa, NMT, BDOT).
W 2013 roku bazę eksploatacji złóż surowców skalnych uzupełniono – wprowadzono dane dotyczące lokalizacji wydobycia wód leczniczych na terenie Dolnego Śląska. Położenie obszarów i terenów wydobycia wód określono na podstawie koncesji. Zawierają one także dodatkowe informacje na temat nazwy złoża, powierzchni obszaru wydobycia, daty wydania oraz wygaśnięcia koncesji. Tłem do wizualizacji danych z bazy surowców skalnych i wód leczniczych jest ortofotomapa, Numeryczny Model Terenu oraz wybrane warstwy z Bazy Danych Obiektów Topograficznych.
Ryc. 4. Złoże Krzeniów i Góra trupień, powiat złotoryjski i jaworski; wydobycie bazaltu i zwietrzeliny bentonitowej (Ortofotomapa, NMT, BDOT).
Baza eksploatacji surowców skalnych i wód leczniczych w województwie dolnośląskim podlega cyklicznej aktualizacji i weryfikacji i jest publikowana na Geoportalu Dolnego Śląska (http://www.geoportal.dolnyslask.pl/) w dedykowanym module mapowym pn. „Surowce skalne i wody lecznicze”.
Opiekun: Krzysztof Owsianik, kierownik, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego (UMWD).
Autor: Jacek Koperdowski, główny specjalista, Paulina Dmoch, specjalista.