Bank Danych o Lasach – główne źródło informacji o lasach w Polsce
Lasy to obszary wielofunkcyjne, na których realizowane są różne cele – musimy znać stan lasów by lepiej je chronić, użytkować i rozwijać. Dzięki wysiłkowi Lasów Państwowych oraz Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej (BULiGL) od kilku lat dostępny jest najbardziej kompletny zbiór informacji o terenach leśnych w Polsce. Bank Danych o Lasach, bo o nim mowa, jest głównym źródłem danych o lasach dla administracji publicznej, naukowców, organizacji pozarządowych, a przede wszystkim zwykłych obywateli.
Plany dotyczące rozwoju Banku Danych o Lasach (BDL) zakładają ciągłe wzbogacanie go w dane, ale także opracowywanie nowych metod i profesjonalnych podstaw merytorycznych do coraz lepszego przetwarzania danych, a także opartego na nich modelowania, co będzie skutkowało podwyższeniem jakości informacji o lasach. Pozwoli to na coraz skuteczniejsze zarządzanie lasami, lepsze przewidywanie i bardziej wiarygodną ocenę efektów podejmowanych decyzji.
Z czego składa się Bank Danych o Lasach
BDL to rozbudowana hurtownia danych dotyczących terenów leśnych, dysponująca mechanizmami agregacji i modelowania danych oraz portalem internetowym. Pod względem infrastruktury technicznej to przede wszystkim zestaw serwerów bazodanowych i aplikacyjnych, które razem z autorskim oprogramowaniem BULiGL stanowią zintegrowany system informatyczny.
System BDL, pod względem danych przestrzennych, został oparty na rozwiązaniach firmy Esri. Jego serce stanowi zespół serwerów danych przestrzennych ArcGIS Enterprise z ArcGIS Server oraz ArcGIS Image Server. Komponenty te współdziałają z bazami PostgreSQL wyposażonymi w rozszerzenia przestrzenne. Dane przestrzenne są udostępniane poprzez standardowe usługi OGC oraz usługi natywne ArcGIS Server oraz ArcGIS Image Server.
Oprogramowanie BDL, wytworzone w BULiGL, to przede wszystkim narzędzia do transferu i transformacji danych, aplikacje obliczeniowe i raportujące oraz system portalu internetowego. Oprogramowanie obliczeniowe służy do agregacji i przetwarzania danych, wykonywania obliczeń, weryfikacji oraz przygotowywania danych wyjściowych. Oprogramowanie raportujące generuje zestawienia w różnych ujęciach i przekrojach.
Aplikacja mapowa portalu internetowego zrealizowana została z wykorzystaniem Esri JavaScript API i wyświetla dane udostępniane przez Esri ArcGIS Server. Projektując ten element systemu BDL uznaliśmy, że otwarta technologia, jaką jest JavaScript zapewnia najlepszą skalowalność i łatwość konserwacji aplikacji w długim horyzoncie czasowym.
Portal internetowy BDL zawiera również serwis metadanych udostępniający opisy danych źródłowych znajdujących się w zasobach Banku Danych o Lasach. Został on zrealizowany z wykorzystaniem aplikacji Esri Geoportal Server.
Rys. 1. Portal internetowy BDL.
Łatwy dostęp do informacji
Bank Danych o Lasach udostępnia informacje odbiorcom trzema głównym kanałami dystrybucji: poprzez ogólnodostępny portal internetowy (Rys. 1), za pomocą usług OGC oraz indywidualnie na wniosek.
Mapa interaktywna portalu internetowego prezentuje ujednolicone dane przestrzenne pozyskane z różnych źródeł, w tym z Systemu Informatycznego Lasów Państwowych oraz z rozproszonych źródeł danych dla lasów pozostałych form własności. Dodatkowo dostępne są warstwy mapowe prezentujące inne rodzaje informacji, udostępniane bezpośrednio przez BDL, bądź pobierane w locie z zewnętrznych serwisów WMS. Możemy tam znaleźć m.in. granice wyłączeń i oddziałów leśnych, granice jednostek administracji publicznej, regionalizację przyrodniczo-leśną, obszary chronione. Wskazując obiekt na mapie można zapoznać się ze związanymi z nim informacjami opisowymi. W portalu udostępniono do pobrania szereg publikacji na temat lasów. W 2017 roku po raz pierwszy ukazała się publikacja prezentującą stan lasów i zasobów drzewnych dla lasów poza zarządem Lasów Państwowych.
Dzięki kreatorowi zestawień można pobrać dziesiątki szczegółowych danych opisujących polskie lasy. Zestawienia takie mogą być tworzone w różnych przekrojach i dla wybranego przez użytkownika zasięgu przestrzennego. Przykładowe zestawienie wygenerowane przez system BDL przedstawia Rys. 2.
Rys. 2. Przykładowe zestawienie wygenerowane z portalu internetowego BDL.
Od 2015 roku użytkownicy mają możliwość automatycznego pobrania aktualnych danych dla każdego nadleśnictwa. Na stronie www.bdl.lasy.gov.pl/portal/wniosek wystarczy wpisać adres poczty elektronicznej i wybrać nadleśnictwo (jedno lub więcej). Po kilku sekundach na podany adres otrzymamy wiadomość z łączem umożliwiającym pobranie zamówionych danych.
Usługi OGC realizowane przez BDL to dwa serwisy WMS z podstawową mapą wyłączeń leśnych. W niedalekiej przyszłości zostanie również udostępniona usługa WFS. Adresy usług znajdziemy na stronie www.bdl.lasy.gov.pl/portal/usluga-ogc .
Nowe dane i funkcje
W grudniu 2015 r. do zasobów BDL włączono dostępne w postaci cyfrowej opracowania siedliskowe oraz fitosocjologiczne z obszaru Lasów Państwowych. Łącznie zebrano opracowania siedliskowe dla 372 nadleśnictw oraz 75 opracowań fitosocjologicznych. Efektem tych prac są dwie nowe mapy tematyczne dostępne dla wszystkich zainteresowanych (Rys. 3, Rys. 4).
Rys. 3. Mapa siedlisk leśnych.
Rys. 4. Mapa zbiorowisk roślinnych.
W grudniu 2016 r. BDL został wzbogacony o kolejny zasób informacyjny – dane z zakresu gospodarki łowieckiej. Na portalu internetowym pojawiły się nowe zestawienia oraz mapa obwodów łowieckich (Rys. 5). Do każdego obwodu łowieckiego dołączono szereg danych opisowych, w tym dane z rocznych planów łowieckich.
Rys. 5. Mapa łowiecka.
Aktualnie trwają prace nad uruchomieniem modułu map historycznych dla obszaru Puszczy Kozienickiej (Rys. 6). Ta nowa funkcjonalność to przede wszystkim aplikacja mapowa, gdzie będzie można przeglądać skany leśnych map historycznych, pobrać zeskanowaną mapę w formacie rastrowym oraz pobrać elaborat (opis ogólny planu urządzenia lasu).
Rys. 6. Prototyp modułu map historycznych.
Portal internetowy BDL cały czas rozwija się, aby lepiej odpowiadać potrzebom użytkowników. Stworzono między innymi możliwość wyszukiwania wydzieleń po adresie leśnym – zarówno w Lasach Państwowych, jak i innych form własności. Przygotowano funkcjonalność umożliwiającą wygenerowanie tzw. permalinku, tj. adresu URL, który pozwala na otwarcie mapy BDL w dokładnie takiej samej konfiguracji jak w momencie utworzenia permalinku. Oglądany fragment mapy można z łatwością wydrukować (Rys. 7).
Rys. 7. Wydruk mapy z portalu internetowego.
Standaryzacja danych o lasach
Zadaniem BDL jest także działanie na rzecz standaryzacji formatów i sposobów wymiany danych o lasach. Specjaliści z BULiGL przygotowali wytyczne do sporządzania uproszczonego planu urządzenia lasu oraz standardu uproszczonej leśnej mapy numerycznej. Stosowanie tych wytycznych przez wykonawców ujednolici wygląd opracowań urządzeniowych dla lasów prywatnych i podniesie ich jakość. Tworząc standard mapy przygotowano również darmową aplikację, o nazwie Mapa PU, do obsługi warstw geometrycznych przygotowanych wg standardu uproszczonej leśnej mapy numerycznej. Ponadto ciągle rozwijany jest Standard Wymiany Danych o Lasach (SWDL), czyli ujednolicony format zapisywania kompletnej informacji urządzeniowej o lesie, służący do transferu danych o lasach pomiędzy systemami i organizacjami. SWDL dostępny jest pod adresem www.buligl.pl/swdl.
Plany rozwojowe
Budowa i rozwój BDL jest złożonym przedsięwzięciem merytorycznym i technicznym, w którym wykorzystywane są najnowsze dostępne technologie informatyczne, w tym również w dziedzinie GIS. W 2015 r. BULiGL otrzymało prestiżową nagrodę Esri „Special Achievement in GIS” za opracowanie i wdrożenie Banku Danych o Lasach. Zawartość informacyjna BDL jest cały czas aktualizowana i poszerzana. W przyszłym roku planowane jest udostępnienie aplikacji mobilnej, która ułatwi korzystanie z informacji zawartych w BDL użytkownikom urządzeń przenośnych. W dalszych latach planowane jest także stworzenie mapy zagospodarowania turystycznego oraz mapy zagrożenia pożarowego. Cały czas rozwijane są algorytmy prognostyczne, przewidujące zmiany w stanie lasów i zasobów leśnych w nadchodzących dziesięcioleciach.
Portal internetowy BDL dostępny jest pod adresem: www.bdl.lasy.gov.pl.